Maak de gemeenten sterker

Een verandering op de sporen zetten - welke goede redenen er ook voor mogen zijn - is nooit eenvoudig. Dat bleek al meteen toen de Vlaamse minister van Binnenlands Bestuur Geert Bourgeois (N-VA) zijn groenboek voor een interne Vlaamse staatshervorming bekendmaakte.

Vooral vanuit de provincies werd die interne staatshervorming meteen afgebrand. Dat was wel erg voortvarend. De provincies gaan niet verdwijnen, maar ze moeten ook niet per se hetzelfde blijven doen als andere openbare besturen.

De interne staatshervorming heeft vooral de bedoeling de gemeenten sterker te maken. De minister wil zeker de ‘planlast’ van de gemeenten verlichten. Daarover wordt met recht en reden al jaren geklaagd. Het is waar dat de Vlaamse steden en gemeenten veel te veel tijd moeten steken in allerlei plannen en rapporten voor de Vlaamse overheid. Dat moet stukken efficiënter kunnen verlopen. Nu wordt daar zo veel tijd en energie in gestoken dat een beleid op maat van de eigen inwoners er onder lijdt. De minister wil er dringend werk van maken. "Het opstellen en controleren van al die plannen en rapporten kost een smak geld, zowel aan de lokale besturen als aan de Vlaamse overheid", zei hij in een kranteninterview. In tijden van zuinig bestuur is de hervorming ook om die bijkomende reden een noodzaak.

Sommige dingen kunnen inderdaad eenvoudiger, goedkoper en efficiënter. De minister wenst alle sectorale plannen en rapporten, zoals jeugdbeleidsplannen, cultuurbeleidsplannen en aanverwante afschaffen. Die kunnen allemaal samengevoegd worden in het strategisch meerjarenplan dat elke gemeente nu al opstelt.

Gemeenten klagen vaak over een bos van reglementen en ook de gewone burger wordt soms geconfronteerd met een regelneverij, die afstotend werkt. "We moeten afstappen van de gewoonte dat elk bestuursniveau zich met zowat alles bezighoudt", zei de minister. Er is dus hoop dat er een betere afbakening komt tussen wat de Vlaamse overheid, de provincies en de gemeenten moeten doen. De talrijke overlappingen zijn voor niemand interessant.

Daarom mag ook best het mes worden gezet in het bos van zelf opgerichte of van boven opgelegde intermediaire structuren. In principe mogen er voor een materie nog slechts twee beleidsniveaus bestaan. Nu zijn er vaak zes: de gemeenten (en OCMW's), allerlei tussenstructuren (zoals intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en door Vlaanderen opgelegde regio's), de provincies, Vlaanderen, het federale België en soms ook nog eens Europa.

De hervorming zou helemaal rond moeten zijn tegen het einde van de legislatuur (2014). Dan zou Vlaanderen er bestuurlijk toch heel anders moeten uitzien. Er is nog tijd voor overleg. De visietekst van de minister zal nog uitvoerig aan bod komen in het Vlaams parlement, in de gemeenten en de provincies. Het is dus op zijn minst voorbarig nu al moord en brand te roepen. Maar het is wel de bedoeling dat uit het overleg ook vrij snel - voor het einde van dit jaar - een beslissing groeit. Niet praten om te praten.

Men moet in Vlaanderen beseffen dat het bij hervormingen niet gaat om de belangen van de bestuurders, maar om de belangen van de bestuurden, de burgers dus, die een betere dienstverlening en minder administratieve poespas vragen. Een ontvetting is zeker nodig. Dit is geen verandering om de verandering, in tegenstelling tot wat de Vlaamse Vereniging van Provincies beweerde.

Lang niet iedereen is negatief over de interne Vlaamse staatshervorming. Er komen ook gunstige reacties uit de gemeenten, die wel beseffen dat het de bedoeling is om het niveau dat het dichtst bij de burger staat – en dat zijn de gemeenten – gevoelig te versterken. In dat verband speelt de minister ook met het idee van vrijwillige fusies van gemeenten, zeker een gevoelig onderwerp in vele gemeenten, maar geen overbodig debat als men sterkere lokale besturen wil.

Er is goede hoop. Sommige belangrijke spelers op het terrein zien echt wel de kansen van deze hervorming in. Zoals Unizo, de unie van zelfstandige ondernemers. Gedelegeerd bestuurder Karel Van Eetvelt schreef in de krant De Tijd (dinsdag 3/8/2010) dat een Vlaamse interne staatshervorming voor iedereen winst moet opleveren. Winst voor burgers, bedrijven én overheid, zo voegde hij eraan toe.